Guanajuato

Guanajuato ligt in een langgerekt, smal dal, tussen de heuvels van de Bajio, de naam voor deze streek van t land, ongeveer 4 uur rijden ten noord-westen van Mexico stad. De huizen zijn als veelkleurige blokkendozen tegen de heuvels gestapeld. Vanaf de straat 30 of 40 meter steil omhoog trappenlopen is niet ongebruikelijk om bij iemand te komen. De stad barst uit zijn voegen van de studenten en toeristen. En overal kerken en oude barokke paleizen, in meer of mindere staat van verval. Onder de stad is ooit een tunnel gemaakt om een rivier om te leiden. Nu is de rivier nog lager verlegd en zijn enkele vertakkingen aangelegd zodat het verkeer door deze tunnels onder de stad door raast.

Het is zondag en dus nog drukker dan normaal, maar bere-gezellig. Voor het theater staat ‘s-middags een potsenmaker tientallen kinderen te vermaken. Ze gieren van het lachen. En ‘s-avonds staan er muziekstudenten, verkleed als Spaanse Grandes met fluwelen pofbroeken en capes, en toeteren er op los. Bij de terrassen rond het parkje er vlakbij, doen individuele muzikanten ongecoördineerd hun best een peso los te peuteren bij de gasten: gitaristen, fluitspelers, mariachi groepen in prachtig witte vaquero-pakken, compleet met leuvertjes, zilveren knopen en enorme sombrero. Maar ook een mooie gezette veertiger, met ringbaard en bolle buik, die als Pavarotti met enorm volume de smalle straat doet galmen, met een volledig orkest uit een enorme luidspreker, en tot slot, ook een zestigjarige bibberende sopraan, die haar Sony CD-speler nauwelijks overstemt.
Het is dus zondag en dan speelt rond lunchtijd de lokale harmonie een uurtje onder luid gejuich in het park en houden alle andere muzikanten wijselijk hun mond.

En de drukte is compleet door enkele schilders met tientallen meters eigen werk, tientallen mais, taco en andere eetstalletjes en de immer aanwezige straatventers. Een “levend beeld” artiest laat kinderen schrikken als zijn hand met een glas met water uitschiet, terwijl zijn vrouw Frida Kahlo, compleet met schildersezel verbeeldt.

De stad cultiveert Don Quijote en Cervantes. Bijna alle sculpturen op de straten, en dat zijn er nogal wat, verbeelden Don Quijote en zijn knecht. En er is een Don Quijote museum met fantastische collectie en een heus Cervantes studie centrum.

De faam van de stad en de historische rijkdom berust op de fabelachtige hoeveelheden goud, maar vooral zilver, die hier gewonnen zijn. Al in pre-Colombiaanse tijden werd hier gemijnd, en het zal niemand verbazen dat binnen 20 jaar na hun landing in Veracruz de Spanjaarden de mijnen al in handen hadden. En even later is de stad officieel gesticht in 1570.
Later werd een 2 kilometer lange ader gevonden, zo rijk, dat het gebied in de 18e eeuw uitgroeide tot de grootste goud en zilver producent van de wereld, tot grote tevredenheid van zijne Majesteit in Madrid die er 1/10 deel van kreeg.

Nu zijn er nog maar een paar kleine mijnen open, en in la Valenciana, 15 km buiten de stad, zijn twee uitgewerkte mijnen te bezichtigen. Met een gids daal ik langs een mooie brede trap zo’n 40 meter naar beneden. Daar doet hij t licht uit en in t pikke donker gaat één kaars aan.
— Kijk, zo werkten ze hier, met hamer en beitel, gekleed in een lendendoek. En langs boomstammen met treden uitgehakt, sjouwden ze in manden 30 á 40 kg steen omhoog.
— Waar woonden en sliepen die lui?
— Hier.
En zij, de Indigenes, werkten daar letterlijk tot ze erbij neervielen, zonder beloning, anders dan dat ze onderricht kregen in t Christendom. Gingen ze tenminste naar de hemel, als ze stierven.

De mijnen zien er uit als een fort. Hoge muren omringen de gebouwen. Eenvoudigen van geest zullen denken, dat is om t zilver te beschermen. Maar dat is niet zo: t is om de arbeiders binnen te houden. Zo staat in het midden van de Santa Anna mijn, in Real de Catorce, een wachttoren: precies daarom.

Beneden in de stad in het Museo de la Ciudad staat het onverholen op een groot bord: dit huis was het paleis van de familie Sardaneta y Legaspi, markies van San Juan de Rayas. Deze titel kregen zij van een dankbare koning omdat zij zoveel bijdroegen aan de Spaanse kroon. En omdat ze zoveel goeds deden voor de samenleving. Lees: ze gaven veel geld aan kerk en kloosters en zorgden goed voor zichzelf. Zo gaat dat.

De tweede markies was fervent aanhanger van de opstand geleid door o.a. Morelos, tussen 1810 en 1821, tegen de Spanjaarden. Hij steunde de opstand met verve, lees met zilver. Hij mocht dan ook zijn naam toevoegen aan de onafhankelijkheidsverklaring en is zo beroemd geworden. Zo gaat dat.