Pretoria

Hoe zal het met dit land aflopen?

Al vroeg in de ochtend als je op weg gaat om de bezienswaardigheden te bezoeken van Pretoria, door de met grote bomen begroeide lanen, langs huizen beschermd met dodelijk prikkeldraad, “razorwire” zeggen de Engelsen, vanwege de scheermesachtige uitsteeksels, zoveel dodelijker dan de vriendelijke pinnen van ons prikkeldraad, zijn de daklozen al bezig de vuilniszakken uit te halen. Om te kijken wat er van hun gading is. Een haveloze man en achter hem aan een in vodden gehulde vrouw met een kind in lompen.

Church square,waar nog het parlementsgebouw van de Oranje-Vrijstaat staat, is nu het hart van Zuid Afrika’s rechterlijke macht: het hooggerechtshof van het land en dat van Pretoria. Nu gaat het ene gebouw schuil achter hekken en inderdaad prikkeldraad, is de kerk afgebroken en vervangen door een kantoorgebouw, en staat het standbeeld van ome Paul Kruger op een enorme sokkel ook achter een enorm hekwerk waar geen doorkomen aan is. Langs het plein, het is nog vroeg, liggen nog enkele daklozen onder een lap op een stuk karton te slapen en gebroken flessen, hamburgerdoosjes en vuil van allerlei aard ligt in de randen van de bloemperken. Een ontbijtcafe vermeld in de reisgids is ter ziele, en meer dan een Wimpey is er niet. Halverwege de Paul Kruger straat, nu omgedoopt tot W F Nkomo Street, komt een oudere vrouw, met hel paarse lippenstift, uit een winkel naar buiten lopen. “Niks restaurant zoeken verder op, onmiddellijk rechtsomkeert en de telefoon verstoppen en alles goed vasthouden. Ben je betoeterd om die gevaarlijke straat in te lopen!” Wij zijn de enige bezoekers van het plein, en niemand heeft enige notie waar je kan ontbijten. En dan even een groepje van drie blanken, gehaast op weg naar het hooggerechtshof - hetzelfde gebouw waar Mandela en zijn gezelschap tot levenslang werden veroordeeld in 1964 - wijst gebiedend naar een zijstraat, waar inderdaad de enige acceptabele detentie is. Vrolijk wordt je er niet van. Ook niet van de aanplakbiljetten van Dr Musa: “Bring back lost lover; Stop cheating: Stop divorce”. Ronduit bizar zijn de reclames voor penis enlargement.Maar de bloemen zijn en blijven mooi, en daarwordt je wel blij van.

En even later, als we omlopen richting Kruger’s huis, rukt plots een vaag figuur aan de telefoon van Frank. De aanslag mislukt , maar de adrenaline giert door de aderen en tassen worden extra stevig omklemd en de man loopt ongestoord verder, niemand kijkt verbaasd op. Ik vorm de achterhoede om de vrouw in het gezelschap de nodige rugdekking te geven. Er is ook in geen velden of wegen tot nu toe een politie agent te bekennen: het is echt jungle.

Kruger’s huis is nu museum, de verf gebladderd, de verlichting werkt niet. Is dat wat ze van hem vinden? Of kan t niet beter? De oude slaapkamer, keuken, werkkamer en meubels, precies zoals bij overgrootvader, ach, toch interessant. En een ossewâ, een koets en vele, vele laudatio’s van beroemde mensen. Toch kon Kruger er wat van, als t ging om vriendjes te bevoordelen, zoals de alcohol verkoop concessie voor vriendje Sammy Marks. Eugène Marais, de journalist van Land en Volk, schreef er regelmatig over tot woede van ome Paul. Ja, ja, die Zuma heeft het niet van een vreemde.

Bij de Union Buildings staat sinds kort een enorm beeld van Mandela, 9 meter hoog op de plek waar eens Generaal Botha stond. Die is verhuisd naar een plekje in de buurt, maar het geheel blijft een waardig monument aan de historie van het land. En de terrassen met bloemen zijn adembenemend. Halverwege is een Khoi kraal gebouwd, met de bewoners in traditionele dracht, dwz een lendenschort. Grote plakkaten schetsen de werkelijk gruwelijke historie van moord, slachting en verkrachting die dat volk sinds de aankomst van de VOC tot heden moet verduren. Ze hebben een paar eenvoudige vragen aan de regering: erkenning van de taal, reparatie van de schade, en geef ons ons land terug. Ze staan er sinds 2019! Zonder enige respons van de regering. Ik teken de petitie, geef ze 100 Rand, en laat mijn luchtbed aan ze na. Ze zijn er blij mee.

De architectuur van het Voortrekkermonument even buiten Pretoria heeft een ruime Neurenbergse geur. Het is een episch gedicht in graniet over de Groote Trek van decried 12,000 boeren in 1835 - en dat blijft indrukwekkend - over het Great Escarpment, de 1500 meter steile rotswand, naar het noorden en de afschuwelijke ontberingen en strijd met Matabelen en vooral de machtige Zulu’s. Allemaal beschreven in het spannende jongensboek van August Niemann, “Pieter Maritz, de lotgevallen van een boerenjongen”. Ik las het tweemaal als kind. En “ONS VIR JOU SUID AFRIKA” blijft een aangrijpende belofte.

Na de fantastische botanische tuinen wacht weer een teleurstelling bij het alom aangeprezen Hatfield square, waar je o zo gezellig kan eten en vooral reuring vindt in de avonduren. Vergeet t maar. Een aaneenschakeling van vulgair fast food, opgeschoten jongens en meisjes in uitdagende kleding, en toezicht in handen van z.g. parkeerwachters die nutteloos werk verrichten. “Ja ik pas op uw bakkie baas”. Sure,want anders komen zijn vriendjes wellicht om de wieldoppen, denk ik gemeen. In ieder geval, na zonsondergang moet je hier niet wezen.

Dit land kent eigenlijk een 12 uur’s economie, én door de veelvuldige stroomuitval , én doordat na het vallen van de avond alle straten uitgestorven zijn en alles dicht is want iedereen zit veilig thuis achter het prikkeldraad. Alleen ons Indiaas restaurant, tip top verzorgd, keurig, met wit linnen tafelkleedjes, net als in Haarlem. Maar ja, daar staat de baas ook met zijn neus boven op, en die laat niet met zich sollen. Wat meer van die lui en het wordt nog wat met t land.