Het Panama kanaal

Zet een jochie naast een hoop zand en een plas water en hij gaat havens en kanalen graven. Zo was ik langs de Jeker, en Ferdinand de Lesseps door de Suez woestijn.

In panama hadden Karel V en zijn zoon Philips II al visioenen van een kanaal. De eerste stuurde en stel Spaanse onderzoekers die concludeerden dat het de mens niet gegeven zou zijn een kanaal te graven. Philips geloofde het kennelijk niet en stuurde enkele Vlaamse ingenieurs, zo vermeldt de plaquette op het Plaza Francia. We moeten wachten tot 1880, toen de Lesseps meende dat het een makkie was, nauwelijks complexer dan het Suez project om op zeeniveau een kanaal te graven.

Het werk was zwaar onderschat: tot 135 meter hoog gebergt en rotsen, moerassen, de Chagres rivier die dwars door het kanaal zou stromen, regen en vervolgens overstromingen en modderstromen, zorgden voor een onmogelijke opgave. Leef en werk omstandigheden waren ten hemel schreiend. Voor de 40,000, meest uit Frans west indie afkomstige mensen waren er met niet meer dan slaapbarakken en kroegen, ongetwijfeld vol dames van laag allooi, en kantines om te eten. Sanitaire en medische voorzieningen waren abominabel: ziekenhuisbedden stonden met hun poten in bakjes water tegen de mieren, maar dat water zat na een mum van tijd vol muggenlarven zodat de gele koorts dysenterie en malaria niet onder controle kwam.

Halverwege bleek een ieder dat een kanaal op zeeniveau graven onmogelijk was en veranderde het ontwerp in een kanaal op hoger niveau met sluizen. Maar na 8 jaar, in 1889, $234 miljoen en 22,000 doden later, bij een 40% compleet project gooide men het bijltje erbij neer. Het leidde in Frankrijk tot een schandaal want men voelde zich door ondeugdelijk engineering werk bedrogen, en terecht. Net als onze HSL die na minsten €7 miljard op iets meer dan halve snelheid niet verder dan Breda komt.

Maar redding is nabij, want, het mag weer gezegd worden, waar zouden we zijn zonder de yanks. Voor $40 miljoen, dat was de geschatte waarde van het werk dat af was en restanten equipment, namen ze de Franse boedel over. En met militaire precisie togen ze in 1907 aan het werk. Met enorme investeringen in leefomstandigheden voor de maximaal 40,000 werkers - o.a.onderzoek naar de oorzaak van gele koorts, maar ook zulke heuse uitvindingen als sportscholen, ice cream parlors, soda fountains en biljartzalen - én met veel beter equipment, was in 1914, na 180 miljoen m3 grondverzet en $325 miljoen de klus geklaard.

Het kanaal, ontworpen op de maat van de grootste Amerikaanse marine schepen, was in die tijd ruim aan de maat voor de koopvaardij. Nu niet meer en sinds 2014 zijn er evenwijdig aan de oude, nieuwe sluizen gebouwd, die schepen tot 400x40 meter met 13,000 containers toelaat, meer dan 2,5 keer de hoeveelheid die door de oude sluizen kan.

Voor een luttel bedrag van $170 kan je nu een welverzorgde dagtrip maken door het kanaal, van Panamá City naar Colón, en terug met de bus. De ontberingen en problemen van het reizen te voet, vroeger, en van tijdens de bouw zijn dan een verre herinnering.