Salar de Uyuni

Salar de Uyuni, 31 mei tot 2 juni.

Uyuni is het vertrekpunt voor een lange tocht over de zoutvlakte en de omringende gebieden met woeste bergen, kou en verlatenheid, met twee grote Toyota 4wheel drives, beladen met voedsel, water en brandstof voor drie dagen. Behalve de chauffeur Santiago en gids Gonzalo, zitten op de achterbank een gothic stel uit Seattle, Alethia en Andreas, behangen met roestvrij staal en tattoos, en Gloria, een Duitse sociologe die in Amsterdam studeerde en er nu woont en werkt. De andere jeep bevat een groep wilde Engelse kaalgeschoren jongelui, een eenzame broodmagere Nederlandse dame die al maanden alleen rondtrekt, een gringo uit Sacramento, die regelmatig klaagt dat hij John Smith heet. Of we wel begrijpen hoe lullig je je voelt als je op Caltech rechten doet en nummer 48 achter je naam krijgt, en hoe hij zijn vader haat omdat hij die naam koos in plaats van Zebedeus of iets dergelijks unieks. Wel een aardige man, overigens. En Brett, een accountant uit Melbourne, gepensioneerd, evenals wij.

De zoutvlakte is een ondiep bekken van een kleine 10,000 km2, 1/3 Nederland, nergens meer dan enkele meters diep. Kalium-rijke bronnen in de bodem van het meer zijn er de oorzaak van dat in de loop der eeuwen na verdamping de dikke zoutlaag ontstond. Soms regent het en blijft het water aan de oppervlakte staan, waardoor een keiharde bovenlaag ontstond. Alleen aan de randen, waar het modderig is, is het zout op veel plaatsen zacht en minder dik zodat je er makkelijk in zakt.
Een beetje lithium in het kalium maakt de salar een belangrijk voorkomen: een Duits bedrijf kreeg concessie om lithium te winnen dat gebruikt wordt om batterijen van computers en telefoons te maken. Maar voorlopig zien we aan de rand van de vlakte dorpen met eenmans bedrijfjes waar keukenzout, in dit geval dus KCl, wordt gemaakt dat minder zout smaakt dan t gebruikelijke NaCl. Dat was ons al opgevallen: je moet flink met het zoutvat schudden bij het ontbijt boven de roereieren! Overal huizen gemaakt van blokken steenzout, uitgezaagd op de vlakte, gemetseld met een mengsel van water en gemalen zout.
De vlakte is schitterend wit, verblindend. Urenlang rijdt je als door een woestijn, een spoor volgend. Aan de einder rijdt een bus die de dorpen in de omgeving verbindt. Midden in de Salar zijn twee eilanden. Ooit, voordat de Andes ontstond waren het koraaleilanden; de overkorsting van koraal over de tufsteen is duidelijk te zien. Het is er koud en droog zodat de enige begroeiing bestaat uit enorme Cactu. Er is een dorp dat de toeristen uitbuit, wat mag want ze zijn echt arm. Inca Waski is pleisterplaats voor de bevolking rond de Salar die sinds het begin der tijden zout uitgraaft om het vlees van hun geslachte lama's in te bewaren. Tussen eiland en oever is het zout nogal dun en vermengd met grond en dus gaan ze ver het zoutmeer op om goed steenzout te vinden en mee te nemen naar hun dorpen. Op de zoutvlakte slapen is geen optie want overdag is het snikheet, maar de nachten zijn steenkoud, als in een woestijn: een verdwaalde reiziger heeft weinig kans de ochtend te halen.

Het Hostal in Altiche is van zout gebouwd, de slaapkamer, een cel, heeft een bed van zout - voordeel, het bed kraakt nooit in de nacht-, voor de wekker een tafel van zout, een spaarpeer aan een draad aan het plafond en een wastafel met een klein straaltje ijskoud water in de badkamer van zout. Alles heeft de soberheid van een klooster, met een lange smalle refter met houten tafels. Alleen de drankkast aan het eind van de ruimte verbreekt de soberheid. Een vrouwtje houdt dapper de wacht. Urenlang zit zij in de vrieskou te kleumen, verwarming is er niet, onder een pluk dekens, ingepakt in wollen lappen, sjaals en ijsmuts, allen de wangen, rood van de kou, en haar ogen zichtbaar, om de voorraad te bewaken. En dat voor een omzet van twee flesjes water en een fles wijn die vanzelf goed gekoeld is. Morgenochtend, ruim voor het ontbijt zal ze er weer zitten, tot de meute vertrekt, zonder enige negotie.

Voedsel voor meute is de bekende Boliviaanse traditie, piqué macho, een berg friet met stukjes worst, rundvlees, tomaat, ui, paprikasaus en hardgekookte eieren, goddelijk, zeker als het warm is. Dat wil zeggen voor de helft; de rest is of vegetarisch en nog ingewikkelder, onze gothics zijn ook nog veganist. Al die diëten weten de hardwerkende begeleiders eenvoudig te regelen.

Om half zeven ontbijt. Iedereen in winterjas en ijsmuts. De auto's worden weer beladen en bij de opgaande zon beweegt de karavaan zich voort door het koude, kale maar o zo mooie berglandschap via Huaraca naar San Augustin. Overal in de verte gloeien de besneeuwde toppen en de bergen en dalen wisselen steeds van kleur van rood, naar bruin met tinten geel. Schaduwen dun en lang en haarscherp in de ijle lucht. Lunch is meestal aan een Laguna. Op de achterklep van de jeeps worden de meest heerlijke gerechten gebrouwen: gebakken kip, quinoa salade, geurige rijst en fruit. Urenlang door het verlaten landschap, hier en daar een lemen hut, zonder elektriciteit of stromend water waar men leeft van quinoa verbouwen en lama's houden. In een vallei aan een meanderende rivier grazen tientallen lama’s vredig op het gras. Tussen de vele kreken wordt de Engelse Jeugd losgelaten. Vergeefs pogen ze als dolle rennend een lama te vangen.

De lagunas onderweg worden gevoed door borax houdende bronnen. Langs de randen helder witte afzettingen van het spul. Sommige meertjes zijn met ijs bedekt; andere wemelen van de flamingo's. Als ze vliegen vlammen hun vleugels met fel rode kleuren. Kennelijk kunnen die dieren de ijzige vrieskou van de nacht verdragen. Aan de einder een werkende vulkaan: een rookpluim hangt boven de Ollague.

Via Laguna Colorado, ook een boraxmeer,maar nu ook met rode algen waar het wemelt van de flamingo’s naar de Geysers van Sol de la Mañana. Grijze modder bubbelt angstaanjagend, uit de grond ontsnapt stoom uit gaten en spleten. Het is al donker als we er zijn en we zijn een jeep kwijtgeraakt; wachten moet in deze verlatenheid. Als hij gevonden is, snel naar Polques, naar Hostal al Laguna Salada. Primitiever kan bijna niet. Met ons vijven op een slaapzaal met vier bedden, voor het eerst deze reis. Dat probleem is snel verleden tijd want onze twee veganisten kruipen met elkaar onder de dekens, alleen hun laarzen doen ze uit, met ijzerbeslag en al. Ze blijven daar, onzichtbaar onder de dekens, tot de volgende morgen. Om van de plee buiten onder een afdak niet te spreken, een gat in de grond is er heilig bij.
Op 100 meter afstand vult een warme bron een ondiep zwembad. Het water is er 35°C. De hele gemeenschap holt door de ijzige nacht in zwempak naar het heerlijk warme water. De overloop verdwijnt in de laguna die daardoor niet bevriest. De sterrenhemel is schitterend; het Zuiderkruis en de staart van de Grote Beer zijn goed te zien.

Ontbijt bestaat uit nog oudere broodjes, lauwe thee en pannenkoeken met jam. Dan weer opladen en om half acht verder in stralende zon bij 15 graden vorst. De Salvador Dali woestijn, met wonderlijke rotsen, maar is al met al weinig aan, behalve de fantastische kleuren in het ochtendlicht en het uitzicht op bergen met zwavel en ijzerkleur, rood en geel. Het is el Paso del Condor.
Bij de volgende halte, de Laguna Verde, is de Licancabor vulkaan (5900m) goed te zien. En dan arriveren we bij de grens van Bolivian en Chili. In de ijzige kou, nog steeds -16°C, laten we Andreas en Letithia, onze beijzerde gothic veganisten en John Smith achter, die naar Chili gaan. Ook Brett uit Melbourne, die n beetje stottert, zie ik voor t laatst. Hij gaat vulkaan Licancabor beklimmen, vanuit een refugio. Vijf uur heen en weer, zegt hij. Een prestatie. Wij sukkelen geheel vervuild de rest van de dag op t gemak terug naar Uyuni.