Freddy en Tony

Naar Manaos. 23 – 27 juni 2015

 
 Ik ken iemand die als een dolle alle landen van Europa bereisde met de trein. Geen traject, hoe afgelegen ook, of hij was er geweest in zijn lange leven. Ik heb nog nooit iemand leren kennen of over gehoord die obsessief alle rivieren afvaart. Nu zou dat een eigenschap van twijfelachtig niveau zijn, geheel anders dan die van mijn treinreizende vriend. Neem een bekende rivier, de Rijn. Behalve als beroepsschipper, zou je tot de categorie half demente oude van dagen behoren of shopverslaafde burgertrutten die al zuipend en schransend, want het is inclusief, op en neer naar Keulen varen voor de Weinachtsmarkt. Dus geen goed idee. De Donau is al beter: in de armoe van Servië en Roemenië begint het al een onderneming te worden. De Nijl spreekt echt tot de verbeelding, maar het Khartoum van Gordon pasha is onbereikbaar, bij de grens van t land ben je als echte Remonstrant al kassie wijlen. Blijft over de Amazone. Al veertig jaar loop ik te kwijlen bij de gedachte die rivier af te zakken. Het begin is ver in het zuiden van Perú bij Cuzco, maar de eerste duizend of wat kilometers is overgeslagen door te vliegen naar Iquitos in het hete, stomende laagland van de Amazone jungle. Ooit in de rubbertijd zeehaven voor stoomboten van en naar Liverpool, nu een beetje afgebladderd en verfomfaaid maar wel druk en bruisend aan de boulevard langs de twee tot drie kilometer brede stroom. Van de meest scharrige roestbakken tot redelijk nette boten liggen afgemeerd langs de stad tussen drijvende huizen en werkplaatsen waar 's-ochtends de bewonen op de toegangsvlonders zich voorover buigen om zich met rivierwater te poedelen. Één weg loopt door de jungle naar Nauta, een stadje honderd kilometer verder en daar houdt het op; je komt er of per boot of per vliegtuig.
Freddy is in het oerwoud opgegroeid, nu is hij gids. Welbespraakt, een jaar of dertig, vrouw, twee kinders, eeuwig vrolijk en met stevige schouders en biceps van het uren peddelen in korjalen. Overal ziet hij de beesten en planten in het oerwoud en weet er alles van. De teleurstelling is groot als de amazone helemaal niet gevaarlijk blijkt te zijn. Geen kaaimannen of piranha's, die zitten alleen in ondiepe kreken of stille meertjes. Alweer een illusie armer. Gelukkig zijn er wel veel tarantula's en giftige spinnen. Overdag zie je ze nooit maar 's-nachts komen ze te voorschijn uit de palmbladen die boven het hoofd als dakbedekking dienen. Dan zitten ze muisstil, tenminste als je dat van een spin kan zeggen, op de handrailing of boomstam, te wachten op de niets vermoedende gekko, hagedis of kikker die langs komt, en dan, hap!, weer een klein drama.
 
Het water van de rivier is nog erg hoog; tussen regentijd en droge tijd zit zo'n vijf meter en enkele kilometers in breedte. Onder de huizen op palen is modder en iedereen beweegt zich voort met de korjaal of loopt sompend door de modder op blote voeten of rubber laarzen. Als Freddy als kind zijn grootmoeder bezocht, moest hij anderhalf uur peddelen. Eens werd hij door een hevige lokale regenbui met windvlagen overvallen, liep de korjaal vol door de hevige golfslag en zonk. Alles weg, paddel en kapmes en een kilometer uit de kust, dus zwemmen.
 
Het eerste stuk de rivier af van Iquitos is ongeveer 600 km naar het drielandenpunt tussen Peru, Colombia en Brazilië, volgens het Handbookm een uitgelezen oord voor smokkelaars en andere lieden met twijfelachtige intenties. Met een snelboot, een busachtig geheel met straal-aandrijving, raggen wij onceremonieel en niet erg chique in 10 uur de rivier af. Bij aankomst, in Santa Rosa, sta je op een steiger met overal om je heen water, met, zoals immer, een tiental opgewonden standjes die allemaal willen dat je hun bootje neemt. Plus Tony, die geen boot heeft en dus beweert dat je ook kan lopen. Ook de Peruaanse immigratie staat onder water, dus met de boot oversteken, schoenen uit en waden. Nog even de modder van de voeten spoelen en dan naar Brazilië aan de overkant, naar Tabatinga. Tony heeft zich ongevraagd ook ingescheept en zal de rest van de dag als een klit niet af te schudden zijn.
 
Gidsen. Bij ruïnes, musea en ook deze grensovergang zoek je informatie, wegwijzers, borden met tekst enzo. Nada, noppes. Wel altijd gidsen, zoals ook deze Tony, die handenwrijvend uitleggen dat zonder hen de fijnere betekenis van het gebodene de bezoeker zal ontgaan. Zelfs bij zulke wereldhits als Machu Picchu, geen uitleg, niets, een vage brochure en een enkele rudimentaire pijl. Dat is al. Er is dus een gidsenmafia, die, als niemand kijkt 's-nachts alle geplaatste borden met uitleg weghaalt. Zo werkt dat.
 
Enfin, Tony de klit stapt ook ongevraagd in de taxi, weet een hotel, toevallig hetzelfde als uitgezocht, en regelt een inspectie bezoek aan de stoomboot voor het volgende traject. En instrueert de taxi naar het hotel te rijden dat we zonder hem natuurlijk nooit gevonden zouden hebben. Weet ook nog iemand die onze Peruaanse Soles kan omruilen, maar daarvoor ontbreekt de puf. Onmisbaar zo'n man. Tabatinga is na zonsondergang onveilig verklaard door het Handbook. T lijkt er niet op. Braver oord heb je nog nooit gezien. Een hoofdweg met tentjes waar je eten kan, kip sateh en hamburgers, geen echte restaurants. Dus ook geen alcohol, slechts sap of cola. Net zo goeiig als een dorp in Drenthe.
 
Bij het loket op de steiger, de volgende ochtend, wie is daar? Juist, Tony de Klit. Met instructies voor de kaartjes verkoopster over de beste hut en nog een laatste advies over hotels en gidsen in Manaus. De F/M Monteiro is zo'n typische amazone schuit, drie dekken, waarvan twee vol hangmatten en een met hutten, en een bar met hamburgers, ook zonder bier. De hut stinkt naar mottenballen en is dus vrij van ongedierte en heeft een balkon. Met een deftige snelheid, 17 knopen, vaart de Monteiro in ruim drie dagen naar Manaos. Drie maal per dag, maaltijd: ontbijt met tapioca pannenkoeken en gebakken gesuikerde banaan, lunch en diner met rijst, gekookt in rivierwater, spaghetti en gebakken vis met geroosterde cassave en bonen. Super.
Onderweg in Benjamin Constant, in San Antonio da Ica is het sprinten naar de lokale super om niet te drinken wijn en goed bier in te slaan terwijl met een dertigtal sjouwers de lading aan en van boord wordt getild, lege retour bierkratten, lege watercontainers, eindeloze hoeveelheden banaan enzo. Overdag zindert de zon, de nachten zijn koel, lang en de sterrenhemel met Zuiderkruis is fabelhaft. En continue dat oerwoud, veelal overstroomd, soms dichtbij, meestal meer dan een kilometer weg met hier en daar huisjes op palen en een enkele korjaal met peddelaars. Aan t eind van de tocht is de hutbediende blij met drie flessen Braziliaanse wijn.
 
Vlakbij Manaos is de samenvloeiing met de Rio Negro, zwart water met bruin water. Volgens de Brazilianen begint daar de Amazone pas echt. Even later doemt Manaos op na een enorme brug over de rivier. De kerk en koepel van het theater zijn duidelijk te zien. De weg over de brug naar het zuiden dient geen doel: van de 800 km door het bos naar Rio Verde mag de middelste 400 km niet gebruikt worden. Alleen naar het noorden gaat een weg naar Caracas door het eindeloze bos.
 
Een week later op het vliegveld van Recife op weg naar Fernando do Noronha zitten we nog steeds met een berg Soles. De ene juffrouw die wel wil wisselen doet er tien minuten over, en over zoveel geduld beschikt geen mens; het andere wisselhok wil alleen maar dollars. Hadden we maar naar Tony de klit geluisterd en gewisseld bij zijn vriendje.