La Paz

Een stad in twee delen, een op de altiplano, hoog en open aan alle kanten waar de ijzige winden vanuit de besneeuwde cordillera real waaien, en een tweede deel in een vierhonderd meter dieper gelegen ravijn waar t klimaat dus milder is.
Een zee van huizen, auto’s en bussen doorwaden op de altiplano voordat de rand van het ravijn bereikt wordt. Vandaar een eindeloos uitzicht op de stad, de vallei en de wereld verder naar het zuiden , waar grillige rotsformaties van de Valle de la Luna in een verre waas de horizon kartelen. Beneden in de vallei aangekomen zie je de oneindig lijkende huizenmassa, allemaal van rood-bruine bakstenen in betonskelet, als een kudde bizons over de rand de canyon instromen.
Op de bodem van het ravijn, een 400 meter diepe V- vorige insnijding, is de Choqueyapu rivier, waar de Spanjaarden ooit goud vonden, dé reden om er een stad te vestigen. De sterk hellende rivier is nu onder de bebouwing verborgen; als door zwaartekracht gedwongen, stroomt de bevolking naar beneden, de smalle bodem in naar de Avenida de Prado en omliggende smalle straten. Het is er een onontwarbare kluwen van auto's, bussen, mensen en bovenal marktkramen. Alles te koop en de hele dag. Tot laat in de avond hangt de familie met kinderen om hun stalletje, verkleumd, in dekens gewikkeld tegen de kou. Net als winkels, gegroepeerd per product: kleding, dan schoenen, dan tandpasta, zeep, parfum en shampoos, dan fruit en eten. Soms op een doek op de grond uitgestald: stapels sokken, of horloges, of speelgoed. Regelmatig ligt in een hoek, gewikkeld in lappen, een baby te slapen.
Een oude man pelt eindeloos pecan noten in een kleine handpers, in de loop van de dag groeit de stapel. Een oud omaatje zit geduldig op een kruk met een blad snoep, flesjes water, chocola te wachten op de enkele klant die bij haar koopt; haar stek is haar pensioen. als ze we moet, naar de WC, ligt haar handeltje onbeheerd; maar het ligt veilig, niemand die {t in zijn hoofd haalt er aan te komen. In de openbare markten stapels slachtvlees, fruit, kledingstalletjes met gebreide mutsen, truien. Iedereen wacht geduldig op zijn klanten, vrouwen zitten te breien of te haken; geen schreeuwende kooplui die hun waren aanprijzen en de mensen lokken met ´´ bananuh, bananuh, moaje bananuh, twei kilo foor un euiroo!! Een hele straat, honderd meter, gereedschapswinkels, van schroevendraaier tot betonmolen. In een land waar bijna alles kleinschalig is, zou concentratie en mechanisering een mooie prioriteit zijn.
Oude auto’s geen gebrek. Dertig veertig jaar oude pick-ups worden beter onderhouden en geliefkoosd dan huizen en gebouwen. Oude mannetjes, hun auto ongeveer net zo oud als hun huwelijk, poetsen en knutselen en houden hun Toyota, Ford of Datsun met zorg en liefde aan het rijden. Aan oude gebouwen trouwens ook niet. Vervallen, gehavend en driftig aan een verfbeurt toe. Het lijkt op het voormalige Stokstraatkwartier in Maastricht in de jaren vijftig: wat miljoenen achterstallig onderhoud uitvoeren zou van deze stad ook een juweel maken.

Plaza Murillo is genoemd naar de man met een zeer twijfelachtige reputatie, hij vervalste zijn universiteitsdiploma, die het waagde om met zijn maten om op 16 juli 1809 de onafhankelijkheid te proclameren. Het licht dat ik aangestoken heb, kan geen tirannie meer doven, waren zijn legendarische woorden. Een half jaar later werd zijn eigen lichtje wel gedoofd: meneer werd zonder pardon opgehangen op de Plaza die nu zijn naam draagt. Vele schilderijen in zijn woonhuis en elders laten deze ceremonie uitgebreid zien: Murillo met opgeheven arm dapper onder de galg, omringd door Spaanse koloniale soldaten. Jaarlijks op 16 juli trekken de inwoners in een fakkeloptocht van zijn huis naar zijn plein.
De laatste die daar opgehangen is, is generaal en president Gualberto Villarroel: een joelende meute lynchte hem in 1946 in zijn paleis en hing de goede man vervolgens voor de deur op aan een lantaarnpaal die er nog steeds staat. Zijn borstbeeld versiert tot de dag van vandaag deze plek en in vele steden dragen redelijk voorname straten zijn naam.

Nu woont president Evo Morales Ayma aan dat plein, de eerste president van inheemse afkomst. De klok op het parlementsgebouw heeft hij laten omdraaien: de cijfers en wijzers draaien links om. Naar men zegt om afscheid te nemen van oude tijden: nieuwe tijd is aangebroken. Het is ook de enige klok tot nu toe, in vijf maanden, die loopt, en dan ook nog gelijk, en om het kwartier slaat. Dat is voorwaar een goed teken. Nu nog de stad restaureren.